Những sai lầm về quan điểm quản lý lớp học
Theo PGS Trần Thành Nam, nhiều giáo viên vẫn đang có những niềm tin sai lầm rằng: Quản lý lớp học tốt đồng nghĩa với việc thiết lập một hệ thống kỷ luật chặt chẽ và nghiêm khắc để xử lý các hành vi sai. Một lớp học được quản lý hành vi tốt là một lớp học hoàn toàn trật tự. Muốn quản lý hành vi lớp học tốt, giáo viên phải có những phần thưởng hữu hình. Người học luôn lắng nghe giảng và làm theo hướng dẫn là chỉ báo của việc giáo viên quản lý lớp học hiệu quả.
“Những quan điểm về quản lý lớp học như vậy có lẽ không còn phù hợp với bối cảnh giáo dục hiện nay”. Nhấn mạnh điều này, PGS Trần Thành Nam phân tích: Việc quản lý hành vi lớp học hiện nay là phải phát triển, kiến tạo một môi trường tích cực tạo thuận lợi cho việc học tập tích cực cả về phương diện học thuật và các phương diện xã hội cảm xúc. Như vậy, một lớp học tích cực và hiệu quả theo quan điểm phát triển năng lực sẽ có nhiều tiếng ồn do phải hoạt động, trao đổi, làm việc nhóm, đặt câu hỏi hay tiến hành các thực nghiệm.
Việc thay đổi một số quan điểm về quản lý hành vi lớp học như vậy sẽ là tiền đề cho thầy cô thực hiện chu trình quản lý hành vi lớp học tích cực phù hợp.
PGS Trần Thành Nam
Một số phần thưởng vật chất (hữu hình) có thể phù hợp với bậc mầm non và tiểu học nhưng nó chỉ giúp tạo động cơ bên ngoài. Những phần thưởng xã hội, tinh thần, phần thưởng hoạt động (được giúp đỡ cô giáo) thường là những phần thưởng thúc đẩy hành vi hiệu quả hơn nhiều. Trong bối cảnh hiện tại, mặc dù những bài học truyền cảm hứng là không thể thiếu, nhưng vẫn phải nhận ra và quản lý những hành vi sai do các em đang có vấn đề tâm lý hoặc tổn thương sức khỏe tâm thần.
 |
| Cô và trò cùng hạnh phúc trong lớp học là mục tiêu tất yếu |
Thay đổi cách quản lý hành vi học sinh
Điều đầu tiên để quản lý lớp học được PGS Trần Thành Nam đưa ra là phải thiết lập không gian vật lý lớp học phù hợp với các hoạt động học tập. Giáo viên tổ chức bàn ghế, bố trí các vật dụng học tập một cách hợp lý tối ưu để giúp giáo viên tương tác hiệu quả nhất với tất cả học sinh, tạo ra không gian đủ rộng không cản trở các hoạt động nhóm.
Bước thứ hai là giúp học sinh đưa ra các nguyên tắc để tối ưu hoạt động học tập của các em. Giáo viên giải thích đó là những mong đợi của thầy cô và các bạn về hành vi trong lớp, ngắn gọn, tập trung vào những điều cần làm và phù hợp với nội quy của trường. Những nguyên tắc này sẽ được học sinh tự viết, trang trí, dán ở chỗ dễ nhìn nhất với những hình minh họa để mọi thành viên đều hiểu và tôn trọng những quy tắc này.
Tiếp theo là phát triển mối quan hệ giữa người dạy và người học. Với nội dung này, PGS Trần Thành Nam cho rằng, trên thực tế, học sinh khi cảm thấy khó chịu, lo lắng không được quan tâm hay chú ý, thường sẽ có hành vi thái độ sai. Vì vậy, giáo viên thân thiện và có mối quan hệ tốt với học sinh sẽ giúp các em cảm thấy an toàn hơn, ít hành vi ứng xử sai hơn. Để luôn giữ được sự thân thiện, giáo viên cần dự đoán những hành vi ứng xử sai của học sinh, nhắc nhở mình nghĩ về những nguyên nhân hoặc mục đích dẫn đến hành vi ứng xử sai.
Cùng với đó, sử dụng óc hài hước, đưa ra những kỳ vọng hợp lý, sẵn sàng hỗ trợ thêm cho học sinh khi cần, hướng dẫn và khuyến khích học sinh tự học cách giải quyết vấn đề hơn là giải quyết hộ cho học sinh, dành khoảng thời gian nhất định để nghe học sinh nói, nhạy cảm với mỗi lo lắng của học sinh, chú ý và tỏ ra hứng thú ở những khoảng khắc học sinh thể hiện tốt…
“Giáo viên cũng cần kết nối với phụ huynh để có thêm hỗ trợ từ gia đình về những vấn đề hành vi trên lớp của học sinh. Cần nhận ra và tôn trọng những khác biệt về văn hóa cũng như vị thế kinh tế - xã hội của phụ huynh để có ứng xử phù hợp. Kinh nghiệm cho thấy, nếu giáo viên liên lạc định kỳ với gia đình thông qua email, tin nhắn để thông báo tình hình học tập và hành vi ứng xử; cởi mở với những góp ý từ phụ huynh và lôi kéo phụ huynh tham gia các hoạt động chung của lớp; cập nhật tình hình lớp học trên mạng xã hội… thì phụ huynh thường thể hiện sự thống nhất trong quan điểm giáo dục và trách nhiệm chung tay giải quyết các vấn đề của con cái trên lớp bằng các hình thức giám sát hoặc động viên khuyến khích ở nhà” - PGS Trần Thành Nam chia sẻ.
Trưởng khoa Khoa học Giáo dục của Trường ĐH Giáo dục đồng thời cho rằng: Quản lý hành vi lớp học tốt cũng phải dựa trên kỷ luật tích cực. Nguyên tắc của kỷ luật tích cực là không sử dụng các hình phạt khiến học sinh cảm thấy sợ hãi, lo lắng, xấu hổ hoặc nhục nhã mà chỉ sử dụng các hình thức làm cho học sinh nhận ra mình bị mất quyền lợi, mình buồn chán nếu tiếp tục phạm sai lầm.
Trước mỗi quyết định kỷ luật, giáo viên luôn phải đặt câu hỏi liệu hình thức kỷ luật này có liên quan (mang tính giáo dục hành vi) hay không? Hình thức này có tôn trọng học sinh không (có vi phạm quyền của học sinh không) và hình thức này có phù hợp không (hợp lý với sự phát triển lứa tuổi và nhận thức của học sinh)? “Giáo viên cần phải tin rằng, cách thức bền vững nhất để giảm thiểu các hành vi sai của học sinh là làm tăng những hành vi phù hợp của các em lên. Nói cách khác, giáo viên cần tập trung khen ngợi, khuyến khích, khuếch trương và luôn ý thức quan sát, chờ đợi, lắng nghe” - PGS Trần Thành Nam chia sẻ.
Thay đổi quan điểm về quản lý hành vi học sinh, kéo gần lại khoảng cách cô trò bằng khen ngợi, khuyến khích, khuếch trương và những kỳ vọng hợp lý, tăng cường kết nối với phụ huynh và sử dụng kỷ luật tích cực dựa trên mất quyền lợi sẽ là những chất liệu để giáo viên xây dựng nên lớp học hạnh phúc của chính mình.
PGS Trần Thành Nam